«Όταν κατηγορούμαι για ένα έγκλημα που δε διέπραξα, αναρωτιέμαι γιατί το ξέχασα»
WilliamGoldman
Η απόλυτη ενοχή που βιώνει ένα καταθλιπτικό άτομο μπροστά σε καταστάσεις όπου κατηγορείται ή επικρίνεται. Η αίσθηση ότι το ίδιο ευθύνεται τελικά για την αρνητική τροπή που πήραν τα πράγματα, για την καταστροφή που προκλήθηκε, για το κακό που έγινε. Μία κλασική αμυντική διαδικασία που έχει τις ρίζες της στα πρώιμα χρόνια, όπου ένα παιδί καλείται να αντιμετωπίσει έντονες συναισθηματικές καταστάσεις που ξεφεύγουν από τον έλεγχο του. Η Άννα Φρόυντ το περιέγραψε σαν «στροφή της επιθετικότητας ενάντια στον εαυτό», δηλαδή, την αλλαγή της κατεύθυνσης ενός αρνητικού συναισθήματος ή στάσης, από ένα εξωτερικό αντικείμενο προς τον εαυτό.
Για ποιο λόγο άραγε ένας άνθρωπος στρέφει την επιθετικότητα προς τα μέσα;
Αν υποθέσουμε ότι ένα παιδί έχει βιώσει μία πρώιμη απώλεια (θάνατος γονέα, έλλειψη χρόνου εκ μέρους του ενήλικα να ασχοληθεί με το αυτό, χωρισμός) τότε θα αισθανθεί εγκαταλελειμμένο. Το αίσθημα της εγκατάλειψης σε πρώιμες ηλικίες είναι δυσβάσταχτο διότι ερμηνεύεται ασυνείδητα ως θάνατος. «Αν ο γονέας δεν είναι εκεί για μένα διότι είναι κακός γονέας, τότε η ζωή μου δεν έχει καμμία ασφάλεια» Αυτή λοιπόν η εικόνα, ενός αδιάφορου γονέα που το εγκαταλείπει, είναι υπερβολικά οδυνηρή για να την αντέξει. Ο μόνος τρόπος να διαχειριστεί το φόβο θανάτου είναι να στρέψει την ευθύνη στον εαυτό του και κατ’ επέκταση το θυμό του. Αν φταίει το ίδιο τότε μπορεί να έχει έλεγχο της εγκατάλειψης ή του θανάτου. Αλλά μαζί με το θυμό προς τον εαυτό έρχεται η ενοχή, η αυτοπίκριση, η χαμηλή αυτοεκτίτμηση...
Αν και η κατάθλιψη συχνά συγχέεται με τη θλίψη ωστόσο είναι πολύ διαφορετικές καταστάσεις. Στη θλίψη υπάρχει στεναχώρια για πράγματα που δεν έγιναν, για δύσκολα γεγονότα που μας κούρασαν, για πράγματα που χάσαμε. Στην κατάθλιψη έχουμε χάσει ένα κομμάτι του εαυτού μας. Δεν είναι καν θρήνος. Είναι σαν να λείπει ένα ζωτικό μέρος της ψυχής μας. Είναι περισσότερο απάθεια παρά θλίψη. Είναι αδιαφορία, ακινητοποίηση, έλλειψη ελπίδας.
Είναι σημαντικό να συνειδητοποίσουμε την αθωότητά μας. Πως οι γονείς μας ήταν ίσως απόντες αλλά δε φταίμε εμείς. Πως ο έλεγχος είναι ψευδαίσθηση και πως καθένας μας αξίζει να αγαπά τον εαυτό του, γιατί είναι πολύτιμος.
